Κατάλληλα παιχνίδια ανά ηλικία

1. Ανθρώπινη συντροφιά
   από την αρχή για παρέα, διασκέδαση, ερεθίσματα από τα χέρια, τη φωνή, το πρόσωπο
   
   
2. Διάφορους ήχους
   από την αρχή, ώστε να μάθει να επικοινωνεί και να αντιδρά στους ήχους και τους ρυθμούς
   
   
3. Φωτεινά χρωματιστά παιχνίδια πάνω από την κούνια
   όσο νωρίτερα, ώστε να μάθει να παρακολουθεί ήχους, χρώματα και σχήματα που κινούνται και να διασκεδάζει ή να ηρεμεί
   
   
4. Παιχνίδια που κινούνται όταν τα χτυπά με τα χέρια του ή τα πόδια του, παιδικά γυμναστήρια
   όταν μπορεί να κινεί τους ώμους και προσπαθεί να φτάσει αντικείμενα ώστε να διασκεδάζει και να εκπαιδεύεται στη λειτουργία από πρόθεση
   
   
5. Παιχνίδια με χρώματα, εύκολα να τα πιάνει, να τα κουνάει
   όταν μπορεί να πιάνει ώστε να ενθαρρύνεται να χρησιμοποιεί τα χέρια του και να διακρίνει διαφορετικά υλικά και ήχους
   
   
6. Παιχνίδια – κρίκους πλαστικά άθραυστα, μη τοξικά
   όταν μπορεί να φέρει τα χέρια του στο στόμα και του αρέσει να γλύφει ή να μασάει ώστε να μάθει να εξερευνά γεύσεις, υφές, υλικά και θερμοκρασίες με το στόμα του, για να μασήσει και να μιλήσει.
   
   
7. Εικόνες, φωτογραφίες, σκίτσα, ζωγραφιές, παντού στο δωμάτιό του ή το κρεβάτι του
   όταν μπορεί να προσηλώνει το βλέμμα του ώστε με ευχαρίστηση να μαθαίνει σχήματα, χρώματα και μορφές.

1. Κουδουνίστρες, χαρτιά για σκίσιμο και τσαλάκωμα, παιχνίδια που παράγουν ήχους
   όταν μαθαίνει να πιάνει, να χρησιμοποιεί, ώστε να αποκτήσει νέες δεξιότητες και να αντιληφθεί τη σχέση της δράσης με το αποτέλεσμα
2. Μαλακές μπάλες, ξύλινα οχήματα, υφασμάτινους κύβους
   όταν μπουσουλάει, ώστε να έχει κίνητρο να ασκήσει το σώμα του.
3. Παιχνίδια πολλαπλών δραστηριοτήτων, μουσικά παιχνίδια
   όταν μπορεί να χρησιμοποιεί τα δάχτυλά του, ώστε να ενθαρρυνθεί να τα χρησιμοποιεί σε πολύπλοκες, λεπτές κινήσεις.
4. Κύβους όλων των μεγεθών, κουτιά που περιέχουν πλαστικά σχήματα,
   όταν μπορεί να βάζει και να βγάζει, να ρίχνει, να πετάει, να χτυπάει μεταξύ τους, ώστε να αναπτύξει έλεγχο για τα πράγματα που χρησιμοποιεί.
5. Καθρέφτες
   όταν ξέρει ότι είναι ένα ορισμένο πρόσωπο, ώστε να αναγνωρίζει τον εαυτό του και τους άλλους.
6. Μαλακά, χνουδωτά παιχνίδια, μεγάλα και μικρά
   όταν είναι πιο κινητικό, ώστε να τα πετάει και να τα ψάχνει.
7. Παιχνίδια που μπορεί να στηρίζεται και να τα σπρώχνει
   όταν μπορεί να στέκεται, ώστε να τον βοηθήσουν να αποκτήσει ισορροπία και εμπιστοσύνη στην όρθια θέση.
8. Βιβλία, μουσική, τραγούδια
   πάντοτε γιατί το βοηθούν στην επικοινωνία.

1. Παιχνίδια που σπρώχνονται ή σέρνονται σε ρόδες
   όταν μπορεί να περπατήσει σταθερά γιατί χαίρεται με τον θόρυβο και βοηθούν την ισορροπία.
2. Παιχνίδια με ρόδες που μπορούν να τα οδηγούν
   όταν μπορούν να σπρώχνουν με τα πόδια τους γιατί απαιτούν έλεγχο της κίνησης, της ταχύτητας, της ισορροπίας.
3. Φτυαράκια, κουβαδάκια, τσουγκράνες
   όταν ξέρουμε ότι δεν θα βάλει χώμα ή άμμο στο στόμα του γιατί αποκτά εμπειρία από την αίσθηση των υλικών, την υφή και το χρώμα τους.
4. Τηλεφωνάκια, κατσαρόλες, πιατικά
   όταν θέλει να γίνει σαν εσάς γιατί διεγείρονται η φαντασία και η μίμηση.
5. Μολύβια, κατασκευές, απλά πάζλ, κύβοι
   όταν μπορεί να χειριστεί μικρά αντικείμενα γιατί θα αναπτύξει δεξιότητες.
6. Αυτοκινητάκια, κούκλες, ζώα, καρότσια
   όταν θέλει να φτιάξει τον κόσμο του γιατί θα νιώσει και θα καταλάβει τον κόσμο.
7. Βιβλία με εικόνες, μικρές ιστορίες, τραγουδάκια
   όταν ευχαριστιέται κοιτάζοντας, τραγουδώντας, χορεύοντας γιατί έτσι μαθαίνει τον κόσμο που μέσα του ζει.

1. Τρίκυκλα ποδηλατάκια
   όταν έχουν δυναμώσει τα πόδια του, ώστε να συντονίσει την κίνηση, την ισορροπία και να απολαύσει την ταχύτητα
2. Παιχνίδια με τρέξιμο, πιάσιμο, πηδήματα
   όταν έχει πολύ ενέργεια, ώστε να αναπτύξει δύναμη και σιγουριά.
3. Τύμπανα, ξυλόφωνα, πνευστά
   όταν του αρέσει να παίζει με τους ήχους, ώστε να μάθει να τους ξεχωρίζει.
4. Κούκλες, τρενάκια, αυτοκινητάκια, κουκλόσπιτα
   όταν θέλει να μιμηθεί, ώστε να σκεφτεί για την οργάνωση του κόσμου.
5. Μαρκαδόρους, δαχτυλομπογιές
   όταν μπορεί να τα χρησιμοποιήσει, ώστε να φανταστεί και να δημιουργήσει.
6. Απλά στην αρχή παιχνίδια κατασκευών, παζλ, ντόμινο
   όταν μπορεί να τα ταιριάζει, ώστε να συγκεντρώνεται και να μάθει να αναπτύσσει στρατηγικές σκέψης.
7. Βιβλία, απλά παραμυθάκια- όσο μεγαλώνει πιο σύνθετα
   όταν του αρέσουν, ώστε να μάθει να μιλάει και να χαίρεται αλλά και να γνωρίσει τον κόσμο.
8. Ρούχα, καπέλα, στολίδια
   όταν θέλει να παίζει μόνο του ή με άλλα παιδιά ρόλους ώστε να προετοιμαστεί για τη ζωή.

Καθώς το παιδί μεγαλώνει και έχει ένα σωρό παιχνίδια, πρέπει να έχει τη δυνατότητα να τα φτάνει και να παίζει μαζί τους χωρίς υποχρεωτικά την βοήθεια των γονιών.
Έτσι, πρέπει να φροντίσουν ώστε η αποθήκευσή τους να έχει νόημα, λογική και στόχο.
Όχι όλα άνω κάτω.

Τοποθετημένα ανά θέμα σε μικρά κουτιά, ράφια ή συρτάρια και να επιμείνουν να παίζει με το επόμενο αφού μαζέψει το προηγούμενο παιχνίδι.

Τα μεγάλα κουτιά με παιχνίδια ανακατεμένα μέσα σ’ αυτά δεν βοηθούν στην οργάνωση της σκέψης του.
Σπασμένα παιχνίδια ή παιχνίδια με κομμάτια που λείπουν πρέπει να πετιούνται.

Πρέπει να μάθει ότι δεν μπορεί να παίζει σε όλους τους χώρους του σπιτιού.

Είναι απαραίτητο να τακτοποιούν τα παιχνίδια μαζί του, γιατί έτσι τακτοποιείται η σκέψη του και παίζει πιο χαρούμενο και συγκεντρωμένο.

Τα παιδιά προσχολικής ηλικίας δεν είναι μικροί ενήλικες, οι ενήλικες όμως μπορούν να γίνουν για λίγο παιδιά ;

Το παιχνίδι είναι ένα μεγάλο κεφάλαιο στη ζωή των παιδιών. Ουσιαστικά είναι το καταλυτικότερο μέσο για την υγιή ανάπτυξη τους(κοινωνικοσυναισθηματική αλλά και σωματική). Κυριώς των παιδιών της προσχολικής ηλικίας.
Το παιχνίδι συχνά γίνεται το μέσο με το οποίο οι γονείς μπορούν να αντιληφθούν πολλά στοιχεία, αδυναμίες, ιδιαιτερότητες ή κλίσεις του παιδιού τους. Βασικό σημείο, λοιπόν αποτελεί η διάθεση του γονιού να παίξει με το παιδί του.
Τα παιδιά θέλουν πάντα να παίζουν !!
Τα παιχνίδια μπορούν να χωριστούν σε διάφορες κατηγορίες.
• παιχνίδια κίνησης
• παιχνίδια μίμησης
• παιχνίδια ρόλων
• στατικά παιχνίδια
• παιχνίδια επιδεξιότητας
Μια από τις πιο ενδιαφέρουσες κατηγορίες, που μπορεί να συμπεριλάβει πολλές από τις παραπάνω είναι τα αυτοσχέδια παιχνίδια που μπορούν οι γονείς να παίξουν μαζί με τα παιδιά τους μέσα στο σπίτι. Στο σημείο αυτό να σημειωθεί, ότι σε μια εποχή που οι γρήγοροι ρυθμοί έχουν εισβάλει στη ζωή των ανθρώπων, η ανάγκη για παιχνίδι καθίσταται απαραίτητη και στους ενήλικες.
Η περιοχή που ζει μια οικογένεια έχει καθοριστική σημασία για τις επιλογές των παιχνιδιών των παιδιών (χωριό, πόλη, προάστιο).
Την μεγαλύτερη ίσως πρόκληση αποτελούν τα παιδιά που ζουν σε διαμερίσματα και που έχουν σαφώς πιο περιορισμένες επιλογές, ειδικά όσον αφορά στα κινητικά παιχνίδια. Ένα παιδί που θέλει να κάνει ποδήλατο, να παίξει μπάλα ή ακόμα και απλώς να τρέξει αν δεν περιορίζεται από το χώρο που διαθέτει το σπίτι, σίγουρα θα περιορίζεται από τον κανονισμό της πολυκατοικίας (πάντα υπάρχουν εξαιρέσεις).

Ας περιγράψουμε όμως μια σειρά από καθημερινές εικόνες στις οποίες πρωταγωνιστούν οι περισσότερες οικογένειες μέσα στο σπίτι και ας τις διανθίσουμε με ορισμένες «παιχνιδιάρικες» πινελιές στις οποίες τα χρώματα θα επιλέξουν τα παιδιά σας.
• Το άπλωμα των ρούχων είναι μια καθημερινή οικιακή δουλειά, την οποία κάνει η μαμά ή ο μπαμπάς. Στο κομμάτι αυτό μπορούν να βοηθήσουν και τα παιδιά είτε δίνοντας τους παραγγέλματα για το ποιο ρούχο να πιάσουν από το καλάθι και να το δώσουν είτε ακόμα και να το απλώσουν τα ίδια.
Πρόκειται για ένα παιχνίδι – άσκηση, που εξοικειώνει τα παιδιά με τις δουλειές, βοηθάει στη χρωματική διάκριση π.χ. δώσε μου την κόκκινη μπλούζα με τα μακριά μανίκια. Ταυτόχρονα, ασκείται και η λεπτή κινητικότητα των παιδιών, εφόσον με τα μικρά δαχτυλάκια τους προσπαθούν να ανοίξουν τα μανταλάκια, να ξεδιπλώσουν να ξεχωρίσουν και να ισιώσουν τα ρούχα. Αρχίζουν οι πρώτες μαθηματικές έννοιες, «πρώτα θα απλώσουμε τις πετσέτες και ύστερα τα ρούχα και τέλος τα σεντόνια» (έννοια ομαδοποίησης και συνόλου )
• Το ίδιο πράγμα μπορεί να συμβεί και όταν μαζεύουμε τα ρούχα και τα ταξινομούμε μέσα στο καλάθι σε ομάδες.
Ένα καλό παιχνίδι μνήμης είναι το ταίριασμα σε ζευγάρια των καλτσών.
• Όταν φτιάχνουμε φαγητό ή γλυκό τα παιδιά μπορούν να μετράνε τη σειρά και τις ποσότητες των υλικών(π.χ. 3 αυγά, 2ποτήρια γάλα κλπ). Μπορούν να παρατηρήσουν τη σύσταση των υλικών ποια διαλύονται και ποια όχι. Γίνονται μάγειρες και σας προτείνουν το πιάτο της ημέρας
• Στο στρώσιμο του τραπεζιού, εμπλέκω το παιδί μου στη διαδικασία τόσα.... όσα δηλαδή βάζω τόσα πιάτα όσοι είμαστε (δεν πειράζει αν σπάσει το πιάτο...) (μαθηματική έννοια της αντιστοίχισης).

Υπάρχουν απλά παιχνίδια που παίζονται στο σπίτι εκτός από αυτά που σχετίζονται με σπιτικές δουλειές.

Κλασσικό παράδειγμα είναι το παιχνίδι του κρυμμένου θησαυρού που έχει πολλές εκδόσεις. Μια από τις απλές είναι να κρύψουμε κάτι σε ένα σημείο του σπιτιού. Εξηγούμε στα παιδιά, ότι όση ώρα θα ψάχνουν, εάν πλησιάσουν προς την κρυψώνα θα λέμε μια λέξη κλειδί (π.χ. ζεστό ή πορτοκάλι), όσο θα απομακρύνονται θα λέμε μία άλλη λέξη (π.χ. κρύο ή φράουλα). Οι ρόλοι εδώ είναι καλό και να αντιστραφούν δηλαδή τα παιδιά να κρύψουν ένα αντικείμενο και να ψάξει ο γονιός. Με τον τρόπο αυτό φαίνεται, αν έχουν κατανοήσει το παιχνίδι και τονώνεται η επιθυμία τους να αναλάβουν ένα πιο ηγετικό ρόλο.
Μια λίγο πιο πολύπλοκη έκδοση, που όμως λατρεύουν τα παιδιά, είναι: αφού κρύψουμε κάπου το θησαυρό, μετά αφήνουμε «ίχνη» τα οποία ακολουθούν τα παιδιά μέχρι να φτάσουν στο θησαυρό. Αφήνουμε για παράδειγμα ένα μήνυμα στο τραπέζι που λέει: «είμαι μεγάλο άσπρο με γυάλινη πόρτα και πλένω τα ρούχα, τι είμαι;» και τα παιδιά ενθουσιασμένα τρέχουν στο πλυντήριο, για να βρούνε το νέο «ίχνος» που λέει κάτι του τύπου: «αν και είμαι στην γωνιά, βγάζω ζέστη στον χιονιά και φροντίζω για να ‘ρθει ο Άη Βασίλης να μας βρει». Τα ίχνη τα διαβάζουμε δυνατά στα παιδιά και τα απολαμβάνουμε να φωνάζουν τις μαντεψιές τους και στην συνέχεια τρέχουν να ανακαλύψουν το επόμενο «ίχνος».
Η παντομίμα είναι από τα πιο διασκεδαστικά παιχνίδια. Βοηθάει το παιδί να συγκεντρωθεί αποκλειστικά και μόνο στην μίμηση και την κίνηση και ουσιαστικά στην καλύτερη αποτύπωση της. Κάνουμε παντομίμα σχετικά με τις καθημερινές συνήθειες (πλύσιμο δοντιών, μπάνιο) ρωτώντας το παιδί «τι κάνω τώρα;».
Οι λεκτικοί γρίφοι: «έχω στο μυαλό μου μια λέξη που αρχίζει να φωνάζει από (τυ) και τελειώνει σε (ρι)». Στην αρχή και στα μικρότερα παιδιά, καλό είναι να βάζει ο γονιός δισύλλαβες λέξεις και στην πορεία πολυσύλλαβες και εδώ μπορούν να αντιστραφούν οι ρόλοι όπως και στην παντομίμα.
Τα επιτραπέζια παιχνίδια όπως φιδάκι, uno, ντόμινο(με λουλούδια, αριθμούς, ζώα κλπ), κάρτες με διπλές εικόνες για να βρούμε τις ίδιες, το παιχνίδι μάντεψε ποιος(ρωτά ο ένας παίχτης «έχει μουστάκι;» ή «φορά γυαλιά» και σιγά-σιγά βρίσκουν ποιόν έχει επιλέξει ο αντίπαλος) αποτελούν πολύ καλή βοήθεια προς τα παιδιά αναφορικά στην χωροχρονική τους εξοικείωση. Ακόμα και με τα ζάρια μπορούν να εκπαιδεύονται στα μαθηματικά, ρίχνοντας το ζάρι ώστε να κερδίζει όποιος έχει το μεγαλύτερο ή για τα πιο μεγάλα παιδιά να παίζουμε με δύο ζάρια και να κάνουν την πρόσθεση ώστε πλέον να κερδίζει όποιος έχει το μεγαλύτερο άθροισμα.
Προκειμένου να εκτονώσει ο γονιός μια ενδεχόμενη υπερκινητικότητα των παιδιών μπορεί να ζητήσει από τα παιδιά να τρέξουν μέσα στο σπίτι και να αγγίξουν ένα αντικείμενο που το όνομά του αρχίζει από (κ). Τα παιδιά πρέπει να πιάσουν ένα αντικείμενο όπως καρέκλα, κατσαρόλα κ.ο.κ. Αυτή η δραστηριότητα αρέσει πάρα πολύ στα παιδιά, γιατί δεν είναι στατική και φυσικά τα εξοικειώνει πολύ εύκολα με το φωνημικό σύστημα της γλώσσας μας. Και εδώ οι ρόλοι πρέπει να αντιστραφούν.
Παίζω σκιτσογραφία. Αυτή η δραστηριότητα είναι εύκολη και για παιδιά που έχουν κινητικά προβλήματα και δε μπορούν να τρέξουν. Εναλλακτικά λοιπόν, αντί να τρέξουν και να πιάσουν το αντικείμενο μπορούν να το ζωγραφίσουν όπως εκείνα ξέρουν. Τις περισσότερες φορές θα αρνηθούν με τη δικαιολογία, ότι δεν μπορούν να το αποτυπώσουν. Ο γονιός τα ενθαρρύνει να ζωγραφίζουν, όπως μπορούν. Η μέθοδος αυτή τονώνει και το αισθητικό κριτήριο και τη φαντασία των παιδιών.

Υπάρχουν άπειρα παιχνίδια που μπορεί να «σκαρφιστεί» ο γοινιός προκειμένου να παίξει με τα παιδιά του χωρίς και ο ίδιος να καταπιέζεται από συγκεκριμένες επιλογές (π.χ. να παίξετε κούκλες ή play mobile ή αυτοκινητάκια). Δεν αναφέρθηκα καθόλου στα αυτονόητα παιχνίδια με την μπάλα. Παιχνίδια όπως «τα μήλα», ποδόσφαιρο, μπάσκετ κ.α. είναι από τα πιο ουσιαστικά παιχνίδια που βοηθούν στην κίνηση, το συντονισμό, την υπακοή στην ομάδα και στους κανόνες και την κοινωνικοποίηση των παιδιών. Είναι βέβαια παιχνίδια που χρείαζονται χώρο, και όταν δεν τον διαθέτει το σπίτι πραγματοποιούνται σε πλατείες, αυλές σχολείων κ.τ.λ.
Καλά να περάσετε και όπως λέει ο φίλτατος μπαμπάς Νίκος τα παιδιά σας ακόμα καλύτερα !

Υ.Γ. Το παραπάνω κείμενο είναι πόνημα της πολυαγαπημένης μας παιδαγωγού, δασκάλας των παιδιών μας στον παιδικό σταθμό, συγγραφέα και φίλη Κούλα Φλουρή που είχε την ευγένεια να μου παραχωρήσει για τον ιστοχώρο. Την ευχαριστώ ακόμα μια φορά για όλα όσα μας προσφέρει.